Jak ocenić ryzyko zawodowe?

Zgodnie z przepisami BHP pracodawcy mają obowiązek prowadzić ocenę ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Przedsiębiorca może zlecić ocenę zewnętrznej agencji BHP lub może przeprowadzić ją samodzielnie, gdy dobrze zna specyfikę pracy na danym stanowisku. Czym dokładnie jest ryzyko zawodowe na stanowisku pracy? W jaki sposób wykonać jego ocenę ryzyka zawodowego na stanowisku?

 

Czym jest ryzyko zawodowe?

Według przepisów BHP ryzykiem zawodowym jest „prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń (zagrożeń) związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty oraz ich skutków dla zdrowia lub życia pracowników w postaci chorób zawodowych i wypadków przy pracy”.

Pracodawca ma obowiązek podejmować właściwe działania, aby zapobiegać niebezpieczeństwu, które może prowadzić do zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników. Także jest on zobowiązany do tego, aby informować pracowników o występującym na ich stanowisku pracy ryzyku zawodowym.

Aby wyznaczyć obszar ryzyka na danym stanowisku pracy, przeprowadzana jest ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Powinna być ona prowadzona w możliwie jak najprostszy sposób na bazie zagrożeń, jakie pojawiają się w danym zakładzie pracy.

 

Kiedy konieczne jest wykonanie oceny ryzyka zawodowego?

Obowiązek prowadzenia oceny ryzyka zawodowego dotyczy każdego stanowiska pracy. Wynika on z art. 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy oraz z rozporządzenia z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy powinna być wykonana dla każdego stanowiska pracy, na którym zatrudniani są pracownicy.

W przypadku, gdy na stanowisku pracy ulegają zmianie technologie lub maszyny, a tym samym zmieniają się warunki pracy, konieczne jest powtórne wykonanie oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem tych zmian.

 

Jak wykonać ocenę ryzyka zawodowego?

Do wykonania oceny ryzyka zawodowego w przedsiębiorstwach najczęściej stosuje się rozpowszechnioną regułę pięciu kroków, która jest popularna zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej.

Nasza Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy w pięciu krokach umożliwia uzyskanie dokładnych informacji o zagrożeniach, a także opracowanie planu zapobiegania ich występowaniu na danym stanowisku pracy, by zredukować niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia pracownika.

 

5 etapów oceny ryzyka zawodowego:

1. Zebranie informacji niezbędnych do wykonania oceny ryzyka zawodowego.

2. Identyfikacja zagrożeń dla stanowiska pracy.

3. Oszacowanie ryzyka zawodowego.

4. Wyznaczenie działań, które mają na celu ograniczenie i wyeliminowanie ryzyka zawodowego.

5. Dokumentacja rezultatów oceny ryzyka zawodowego.

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego według powyższych kroków możliwe

jest na każdym stanowisku pracy niezależnie od branży przedsiębiorstwa.

 

1. Zebranie informacji niezbędnych do wykonania oceny ryzyka zawodowego

Pierwszym krokiem w przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego jest zgromadzenie jak największej ilości informacji dotyczących danego stanowiska pracy. Informacje te powinny odnosić się do obszarów jak:

• rodzaje stanowisk pracy w przedsiębiorstwie
• pracownicy wykonujący obowiązki na tych stanowiskach pracy, w tym także pracownicy młodociani, kobiety w ciąży, osoby niepełnosprawne, pracownicy, którzy są zatrudnieni poza siedzibą firmy, pracujący w innym wymiarze niż etat, podwykonawcy
• wyposażenie użytkowane na stanowisku pracy, w tym narzędzia, urządzenia czy materiały, a także zagrożenia, jakie związane są z ich użytkowaniem (można znaleźć je w instrukcjach obsługi narzędzi, urządzeń, na etykietach materiałów)
• rodzaje zadań wykonywanych na stanowisku pracy
• czynniki niebezpieczne, szkodliwe oraz uciążliwe na stanowisku pracy
• środki ochrony indywidualnej oraz środki ochrony zbiorowej na stanowisku pracy
• wyniki badań czynników szkodliwych występujących na stanowisku pracy, także tych, które mogą powodować choroby zawodowe
• zidentyfikowane dotychczas zagrożenia na stanowisku pracy, a także skutki, jakie mogą wywołać
• przepisy prawne i normy, które odnoszą się do stanowisk pracy

Powyższa wiedza może być również uzupełniona o uwagi przekazane przez pracowników, co pozwala na szersze poznanie zagrożeń występujących na konkretnych stanowiskach pracy.

 

2. Identyfikacja zagrożeń dla stanowiska pracy

Drugim krokiem w wykonaniu oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy powinno być określenie, jakie występują na nim zagrożenia. To bardzo ważny etap, ponieważ właściwe wyznaczenie zagrożeń pozwala na skuteczne zapobieganie ich skutkom.

Na tym etapie pracodawca lub inna osoba wykonująca analizę powinna zwrócić uwagę na zagrożenia, które pojawiają się na danym stanowisku pracy, między innymi mogą być to:

• niebezpieczne powierzchnie, na przykład pochyłe, ze spadkami, śliskie
• zagrożenia wynikające ze stosowanych maszyn czy urządzeń, na przykład ich ruchome części
• bardzo niskie lub wysokie temperatury na stanowisku pracy
• praca z prądem elektrycznym
• zapylenie stanowiska pracy
• problemy z oświetleniem
• drgania, wibracje
• nadmierny hałas
• praca odbywająca się na wysokości
• występowanie promieniowania elektromagnetycznego
• zagrożenia biologiczne, w tym drobnoustroje jak wirusy, bakterie, zarodniki grzybów
• zagrożenia chemiczne, w tym substancje chemiczne pojawiające się na danym stanowisku pracy
• pozycja przyjmowana przez pracownika w związku z wykonywanymi obowiązkami
• stres pojawiający się na stanowisku pracy, na przykład na skutek pracy pod presją czasu, w niebezpiecznym środowisku

 

3. Oszacowanie ryzyka zawodowego

Szacowanie ryzyka zawodowego odnosi się do prawdopodobieństwa wystąpienia wypadków, a także chorób zawodowych będących efektem wystawienia na niekorzystne czynniki. Wyróżnia się trzy główne poziomy ryzyka zawodowego, a mianowicie:

• małe – dopuszczalne
• średnie – dopuszczalne
• duże – niedopuszczalne

W warunkach ryzyka małego i średniego pracownicy mogą wykonywać swoje obowiązki przy przestrzeganiu odpowiednich zaleceń oraz z zachowaniem odpowiednich środków ochronnych. Gdy ryzyko jest duże, wówczas pracownicy nie mogą pracować w takich warunkach i konieczne jest podjęcie właściwych działań zapobiegawczych, aby zminimalizować niebezpieczeństwo.

Do wykonania oszacowania ryzyka zawodowego można wykorzystać popularną Polską Normę PN-N-18002 – „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego” (PKN styczeń 2000).

Stosowane są także inne metody szacowania ryzyka:

• metoda Wskaźnika Ryzyka (RISC SCORE)
• metoda Wstępnej Analizy Zagrożeń (PHA)
• metoda Analizy Bezpieczeństwa Pracy (JSA)
• metoda Grafu Ryzyka

Dla konkretnych środowisk pracy opracowane są również indywidualne wymagania dotyczące oceny ryzyka. Są one związane między innymi z występowaniem zagrożeń ze strony czynników biologicznych, chemicznych, przy występowaniu drgań i hałasów oraz ręcznych prac transportowych.

 

4. Wyznaczenie działań, które mają na celu ograniczenie i wyeliminowanie ryzyka zawodowego

Obowiązkiem pracodawcy jest redukowanie ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy. Właśnie dlatego konieczne jest podjęcie odpowiednich działań, które są skoncentrowane na jego ograniczeniu, a także całkowitym wyeliminowaniu, gdy jest to możliwe.

Przy wyznaczaniu działań zaleca się rozpocząć od tych, w przypadku których ryzyko wystąpienia jest największe. Powinno postępować się zgodnie z zaleceniem, aby w miarę możliwości całkowicie wyeliminować zagrożenia, natomiast dopiero w następnej kolejności wyznaczyć ewentualne środki ochrony indywidualnej.

Gdy na stanowisku pracy pojawia się niedopuszczalne, duże ryzyko zawodowe, w takim przypadku działania eliminujące i ograniczające ryzyko zawodowe muszą mieć działanie natychmiastowe.  W przypadku ryzyka średniego zaleca się prowadzenie działań, by nadal go zmniejszyć, natomiast dla ryzyka małego działania te powinny utrzymywać je na niskim poziomie.

Wśród działań skoncentrowanych na redukcji ryzyka zawodowego mogą znajdować się między innymi:

• odpowiednie zaprojektowanie stanowiska pracy
• wyposażenie stanowiska pracy w rozwiązania redukujące ryzyko
• stosowanie narzędzi i urządzeń redukujących niebezpieczeństwo pracy
• dostarczenie pracownikom środków ochrony indywidualnej

 

5. Dokumentacja rezultatów oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy

Ostatnim etapem związanym z oceną ryzyka zawodowego na stanowisku pracy powinno być udokumentowanie wyników przeprowadzonych prac.

Dokumentacja powinna uwzględniać wówczas wszystkie wymagane elementy znajdujące się w par. 39 a ust. 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dokumentacja przygotowywana jest w formie papierowej i umieszczana jest wśród innych dokumentów BHP. Pracownik powinien posiadać także dostęp do informacji opisujących ryzyko zawodowe występujące na danym stanowisku – pracodawca jest zobowiązany do ich przekazania.

Wśród głównych elementów, jakie powinna zawierać dokumentacja oceny ryzyka zawodowego, znajdują się:

• dokładny opis stanowiska pracy, dla którego przygotowano ocenę
• wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dotyczące wszystkich czynników środowiska pracy
• środki profilaktyczne dotyczące redukcji ryzyka zawodowego
• data przeprowadzenia oceny
• informacje o osobie, która wykonała ocenę

Przepisy nie zawierają ujednoliconego wzoru formularza, na podstawie którego wykonuje się dokumentację ryzyka zawodowego. Przy przygotowywaniu dokumentów można posługiwać się dostępnymi w sieci wzorami „Karta oceny ryzyka zawodowego” zawierającymi wszystkie wymagane informacje.

 

Podsumowanie

Prawidłowo wykonana ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy jest bardzo ważna w przypadku każdego przedsiębiorstwa. Za jej pomocą pracodawca może uzyskać informacje o zagrożeniach występujących na danym stanowisku, a także podjąć odpowiednie działania, które mają na celu zapobieganie pojawienia się ryzyka zawodowego, a tym samym wypadków oraz chorób zawodowych u pracowników. Warto również pamiętać o tym, że brak oceny ryzyka zawodowego może powodować nałożenie mandatu przez instytucje kontrolne.

Przepisy nie precyzują, kto dokładnie powinien wykonać ocenę ryzyka zawodowego, dlatego może wykonać ją sam przedsiębiorca – pracodawca lub też może on zlecić prace w tym zakresie zewnętrznej agencji BHP, która posiada właściwe przygotowanie do jej wykonania. Jeśli potrzebujesz więcej informacji, lub chcesz samodzielnie wykonać ORZ, skorzystaj z naszych szkoleń okresowych BHP. Postaramy się przekazać naszą wiedzę i pomóc w rozwiązywaniu problemów.