Wypadek przy pracy: co to znaczy?
Wypadek przy pracy to to jedna z największych obaw pracodawców i zwykle pierwsze zagadnienie, z jakim kojarzy się bezpieczeństwo i higiena pracy. Nie sposób przedstawić całej teorii tego, jak uniknąć takich zdarzeń – tego uczą szkolenia BHP.
Dobrze natomiast wiedzieć co konkretnie oznacza to pojęcie – jest ono bowiem ściśle określone przez prawo pracy i nie można używać go w sposób frywolny. Znajomość tej teorii może z kolei okazać się bardzo przydatna, gdy taka sytuacja pojawi się w naszym zakładzie pracy.
Czym więc konkretnie jest wypadek przy pracy i jak decyduje się, czy konkretne zdarzenie podlega pod jego definicję?
Kwestia okoliczności – definicja wypadku przy pracy
Definicja prawna wypadku przy pracy bardzo precyzyjnie określa okoliczności, jakie podlegają pod to zagadnienie. Są to nagłe zdarzenia wywołane przyczyną zewnętrzną (czyli po polsku po prostu wypadki nie z winy pracownika), odniesione w związku z pracą i powodujące uraz lub śmierć. Klauzula „w związku z pracą” także jest precyzyjnie opisana. Podchodzą pod nią wypadki, które zdarzyć się mogą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych (czyli innymi słowy podczas normalnej codziennej pracy),
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia (czyli gdy dla swojego przełożonego wykonujemy coś, czym nie zajmujemy się na co dzień),
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy (na przykład gdy serwisant dojeżdża z siedziby firmy do domu klienta – ale już nie gdy dojeżdża z domu do siedziby).
Trzy kolejne typy okoliczności nie są wypadkami przy pracy jako takimi, ale mimo to ustawodawca honoruje je w taki sam sposób w kwestii przyznawania świadczeń. Są to więc wypadki zrównane z wypadkiem przy pracy. Zaliczają się do nich wypadki, którym pracownik uległ w następujących okolicznościach:
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż opisane wcześniej, chyba że Definicja wypadku przy pracy – zrozum przepisy | BHP24 spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań (czyli w uproszczeniu na przykład podczas delegacji służbowej na branżową konferencję, o ile pracownik nie wykorzystywał tego czasu do prywatnych celów).
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Kwestia klasyfikacji
Wiemy już więc dużo o okolicznościach, w których można mówić o wypadku przy pracy. Co jednak konkretnie musi się zdarzyć, aby zdarzenie zakwalifikować jako pełnoprawny wypadek, a nie mniejsze, mniej poważne zdarzenie? Także w tej sytuacji ustawodawca nie pozostawia zbyt wiele pola do interpretacji, określając trzy podstawowe typy najpoważniejszych wypadków:
Śmiertelny wypadek przy pracy, czyli najczarniejszy scenariusz. Aby zakwalifikować się pod tę definicję, śmierć nie musi nastąpić od razu, na miejscu – okres przewidziany ustawowo to 6 miesięcy.
Ciężki wypadek przy pracy to taki wypadek, w wyniku którego nastąpiło poważne uszkodzenie zdrowia poszkodowanego pracownika. Na przykład:
- utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej;
- inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu;
- choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu;
- trwała choroba psychiczna;
- całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie;
- trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Wypadek zbiorowy, czyli taki, gdy w wyniku tego samego zdarzenia ucierpi więcej niż jedna osoba.
Kto decyduje w świetle prawa?
Klasyfikacji zdarzenia jako wypadek przy pracy nie dokonujemy na własną rękę. W myśl art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, prawo do tego ma tylko zespół powypadkowy powoływany przez pracodawcę. W jego skład musi wejść pracownik służby BHP, a także społeczny inspektor pracy. Zespół ten niezwłocznie po otrzymaniu powiadomienia od pracodawcy lub pracownika ustala okoliczności i przyczyny zdarzenia, w szczególności zwracając swoją uwagę na:
- Odpowiednie zabezpieczenie miejsca wypadku, aby nie stanowiło ono zagrożenia dla kolejnych pracowników, ale także aby wiernie odtworzyć i zrozumieć okoliczności zdarzenia;
- Wnikliwe oględziny miejsca wypadku: stanu technicznego maszyn, urządzeń i odzieży ochronnej itd;
- Rozmowę z poszkodowanym, jeśli jego stan to umożliwia;
- Wywiad z pozostałymi świadkami zdarzenia;
- Zebranie innych istotnych dowodów, które będą się oczywiście zmieniać z wypadku na wypadek.
Dopiero po przeprowadzeniu wszystkich tych czynności i wypełnieniu karty wypadku zespół powypadkowy może prawnie zakwalifikować zdarzenie jako wypadek przy pracy. Oprócz tego w jego raporcie znajdą się środki profilaktyczne i inne wnioski, do których pracodawca musi się zastosować w celu uniknięcia podobnych sytuacji w przyszłości. Zmienić może się też ocena ryzyka zawodowego związanego z daną posadą.
Kluczowe aspekty wypadków przy pracy w świetle BHP
Rozumienie definicji wypadku przy pracy jest kluczowe nie tylko dla pracodawców, ale również dla pracowników. Wiedza na ten temat pozwala na świadome działanie w przypadku wystąpienia niebezpiecznych sytuacji oraz na odpowiednią reakcję, kiedy dojdzie do wypadku przy pracy. Przepisy BHP szczegółowo regulują, jakie działania należy podjąć po wypadku, jak również jak zapobiegać takim zdarzeniom w przyszłości. Kluczowym aspektem jest tu przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, regularne szkolenia BHP, a także budowanie świadomości ryzyka zawodowego.
W przypadku wypadku przy pracy, niezwykle ważne jest także, aby pracownik był świadomy swoich praw i obowiązków. Do obowiązków pracownika należy nie tylko stosowanie się do przepisów BHP, ale również informowanie pracodawcy o każdym zdarzeniu, które mogłoby zostać zaklasyfikowane jako wypadek przy pracy. Z drugiej strony, pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne warunki pracy, odpowiednie szkolenia, a w przypadku wypadku – niezwłocznie podjąć odpowiednie działania, w tym powołanie zespołu powypadkowego.
Podkreślenie znaczenia edukacji w zakresie BHP, zarówno dla pracodawców, jak i pracowników, jest kluczowe w minimalizowaniu ryzyka wypadków przy pracy. Zrozumienie definicji, zasad postępowania po wypadku, a także świadome działania na rzecz zapobiegania wypadkom, mogą znacząco wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa w miejscu pracy. To wspólne zadanie dla wszystkich członków organizacji, które wymaga regularnego przypominania i aktualizacji wiedzy z zakresu BHP.
