Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w pracy

Na stanowisku pracy mogą występować różne czynniki niebezpieczne powodujące zagrożenie dla pracownika. Obowiązkiem pracodawcy jest ich wyznaczenie, zbadanie oraz zminimalizowanie lub całkowite wyeliminowanie, gdy jest to możliwe. Czym dokładnie są czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe na stanowiskach pracy? Jak wykonuje się ich badania i pomiary?

Czym są czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe?

Pracownik podczas wykonywania swoich obowiązków może być narażony na różne czynniki powodujące zagrożenie dla jego zdrowia, a nawet życia. Najczęściej dowiaduje się o nich, uczestnicząc w szkoleniach BHP. Czynniki te dzielone są na trzy główne kategorie:

• niebezpieczne
• szkodliwe
• uciążliwe

Czynnik niebezpieczny – może on powodować bezpośrednie powstanie urazu lub prowadzić do innego pogorszenia stanu zdrowia pracownika, a nawet do jego śmierci.

Czynnik szkodliwy – może on wywoływać pogorszenie stanu zdrowia pracownika.

Czynnik uciążliwy – nie stanowi on bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia pracownika, lecz może utrudniać realizację obowiązków, powodować obniżenie zdolności, wydajności pracownika.

Stopień zagrożenia wywoływany przez powyższe czynniki niebezpieczne jest zależny od ich natężenia, czasu ekspozycji oraz częstotliwości, sposobu oddziaływania, typu pracy a ponadto do wieku i płci pracownika.

W określonych warunkach czynniki uciążliwe mogą stać się szkodliwe, a szkodliwe mogą zamienić się w niebezpieczne.

Rodzaje czynników niebezpiecznych i szkodliwych

Czynniki niebezpieczne i szkodliwe, czyli te, które stanowią największe zagrożenie dla pracowników, dzielone są na cztery różne grupy:

• fizyczne
• chemiczne
• biologiczne
• psychofizyczne

Czynniki fizyczne

Do czynników fizycznych, które mogą spowodować zagrożenie dla pracownika, zalicza się między innymi:

• oświetlenie – jego natężenie, olśnienia, kontrast, tętnienie, luminację
• powietrza – jego temperatura, wilgotność, ruchy oraz jonizacja
• zanieczyszczenie powietrza – pyły, aerozole ciekłe i stałe
• promieniowanie – nadfioletowe, jonizujące, podczerwone, laserowe
• elektryczność – statyczna, napięcie, pole elektromagnetyczne
• hałas – zwykły, ultradźwiękowy i infradźwiękowy
• ruch – poruszające się maszyny, urządzenia i ich elementy, naruszenia konstrukcji, obrywanie się mas
• elementy – ostre, wystające
• wibracje
• ciśnienie

Czynniki chemiczne

Czynniki niebezpieczne i szkodliwe chemiczne dzielone są na dwie kategorie:

• pod względem oddziaływania na organizm: drażniące, uczulające, toksyczne, mutagenne, rakotwórcze, powodujące zaburzenie funkcji rozrodczych
• pod względem sposobu wchłaniania przez organizm: drogi oddechowe, układ pokarmowy, skóra i błony śluzowe

Substancje chemiczne mogą występować na stanowiskach pracy w różnych postaciach – gazowej, ciekłej oraz stałej. Mogą być one używane po wyznaczeniu stopnia ich szkodliwości oraz wdrożeniu właściwych działań profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników.

Na stanowiskach pracy niedopuszczalne jest stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin bez:

• właściwego oznakowania
• przygotowania ich spisu oraz kart charakterystyki
• właściwych opakowań zabezpieczających

Jeżeli w zakładzie pracy pojawiają się czynniki mutagenne lub rakotwórcze, takim przypadku pracodawca musi przekazać do wojewódzkiego inspektoratu sanitarnego i okręgowego inspektora pracy danych o pracach, które powodują konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami wywołującymi działanie mutagenne i rakotwórcze.

Czynniki biologiczne

Szkodliwe i niebezpieczne czynniki biologiczne mogą powodować u pracowników alergie, zakażenia drobnoustrojami, pasożytami oraz zatrucia.

Wśród pracowników najbardziej narażonych na działanie czynników biologicznych znajdują się pracownicy:

• jednostek ochrony zdrowia
• gabinetów weterynaryjnych
• laboratoriów diagnostycznych i klinicznych
• zakładów zagospodarowania odpadami
• oczyszczalni ścieków
• zakładów wytwarzających i przetwarzających żywność
• sektora rolniczego
• pracownicy, którzy stykają się ze zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego

Czynniki psychofizyczne

Czynniki niebezpieczne psychofizyczne występujące na stanowisku pracy zaliczane są do czynników uciążliwych, jednak mogą one powodować także zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pracowników. Również wpływają one na efektywność i bezpieczeństwo pracy. Do czynników psychofizycznych zalicza się:

• czynniki fizyczne – dynamiczne i statyczne
• czynniki psychiczne – obciążenie umysłu, percepcji, emocjonalne, w tym stres, frustracja, wypalenie zawodowe

Mogą Cię zainteresować: Szkolenia wstępne BHP lub Szkolenia okresowe BHP.

Jakie są obowiązki pracodawcy?

Przepisy wskazują, że pracodawca jest zobowiązany do wskazania czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowisku pracy. W tym celu powinien zlecić on również odpowiednie badania i pomiary przy uwzględnieniu poniższych kwestii:

• rodzaje czynników na stanowisku pacy
• procesy technologiczne
• wyposażenie na stanowisku pacy
• organizacja pacy
• środki ochrony zbiorowej i indywidualnej pracowników
• czas narażenia na czynniki niebezpieczne i szkodliwe

Pracodawca powinien także gromadzić na bieżąco niezbędną dokumentację dotyczącą czynników szkodliwych dla pracowników, a także powinien on przechowywać wyniki badań i pomiarów na okres 3 lat. Przechowywanie rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia, a także kart pomiarów i badań powinno odbywać się na 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.

Dokumentacja dotycząca czynników szkodliwych powinna być udostępniana pracownikowi na jego życzenie wraz z wyjaśnieniem wszystkich kwestii.

Jak prowadzi się badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia?

Pracodawca powinien prowadzić odpowiednie badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia. Zakres tych prac jest uzależniony od typu tych czynników oraz od czasu wykonania ostatniego pomiaru.

Może Cię zainteresować: Obsługa BHP dla Twojej Firmy.

Czynniki chemiczne i pyły

W przypadku czynników chemicznych i pyłów, które nie mają działania mutagennego i rakotwórczego, powinny być prowadzone:

• przynajmniej raz na 2 lata – gdy w trakcie ostatniego badania i pomiaru uzyskano wyniki stężenia czynnika szkodliwego wyższy niż 0,1 do 0,5 NDS
• przynajmniej raz na 1 rok – gdy w trakcie ostatniego badania i pomiaru uzyskano wyniki stężenia czynnika szkodliwego wyższy 0,5 NDS
• na bieżąco – dotyczy czynników chemicznych, dla których ustalono najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP)

Gdy wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów prowadzone co najmniej co dwa lata nie dały wyników wyższych niż 0,1 NDS, można odstąpić od powadzenia badań i pomiarów.

Czynniki niebezpieczne o działaniu mutagennym i rakotwórczym

W przypadku czynników mutagennych i rakotwórczych badania powinny być prowadzane:

• przynajmniej raz na 6 miesięcy – gdy w trakcie ostatniego badania i pomiaru uzyskano wyniki stężenia czynnika szkodliwego wyższy niż 0,1 do 0,5 NDS
• przynajmniej raz na 3 miesiące – gdy w trakcie ostatniego badania i pomiaru uzyskano wyniki stężenia czynnika szkodliwego wyższy 0,5 NDS – dotyczy także pyłów azbestowych

Promieniowanie optyczne nielaserowe

Badania prowadzi się wtedy, gdy pracownik narażony jest na oddziaływanie promieniowania optycznego innego niż źródła światła do oświetlania pomieszczeń i stanowisk pracy. Badania prowadzone są:

• przynajmniej raz na 2 lata – gdy w trakcie ostatniego badania i pomiaru poziom ekspozycji wynosił od 0,4 do 0,7 wartości MDE – maksymalnej dopuszczalnej ekspozycji w przepisach
• przynajmniej raz na 1 rok – gdy podczas ostatniego badania stwierdzono MDE wyższe niż 0,7

Promieniowanie laserowe

Badania prowadzi się dla laserów, które nie są zaliczane do klasy 1, 1M, 2, 2M lub 3R, które pracują w określonych warunkach przez producenta urządzenia, lub zaliczane są do klasy 3B lub 4, gdy zastosowano środki ochrony zbiorowej, by urządzenia zakwalifikować do klasy 1. Badania prowadzi się:

• przynajmniej raz na 2 lata – gdy podczas ostatniego badania i pomiaru poziom ekspozycji znajdował się w przedziale od 0,4 do 0,8 wartości MDE
• przynajmniej raz na 1 rok – gdy podczas ostatniego badania stwierdzono MDE wyższe niż 0,8

Gdy podczas ostatnich dwóch badań prowadzonych w odstępie 2 lat poziom MDE był niższy niż 0,4, można odstąpić od prowadzenia pomiarów.

Promieniowanie i pola elektromagnetyczne 0 – 300 GHz

Badania promieniowania i pól elektromagnetycznych w zakresie 0 – 300 GHz prowadzone są w miejscach występowania stref ochronnych w poniższych odstępach:

• przynajmniej raz na 2 lata – gdy podczas ostatniego badania stwierdzono występowanie strefy pośredniej
• przynajmniej raz na 1 rok – gdy podczas ostatniego badania stwierdzono występowanie strefy zagrożenia lub zagrożenia i niebezpiecznej

Gdy ostatnie dwa badania w ciągu 2 lat nie wykazały występowania stref ochronnych, można odstąpić od ich prowadzenia.

Hałas i drgania mechaniczne

Badania hałasu i drgań mechanicznych powadzi się:

• przynajmniej raz na 2 lata – gdy przy ostatnim badaniu stwierdzono natężenie czynników od 0,2 do 0,5 NDN
• przynajmniej raz na 1 rok – gdy podczas ostatniego badania NDN niższe niż 0,5

Gdy podczas ostatnich 2 lat nie wykazano wartości przekraczających 0,2 NDN, można odstąpić od prowadzenia pomiarów. Badania są jednak konieczne, gdy nastąpiły zmiany technologiczne na stanowisku pracy.

Może Cię zainteresować: Obsługa PPOŻ

Zapewnianie bezpieczeństwa w pracy: Jak radzić sobie z czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi

W przestrzeni zawodowej możemy napotkać różnorodne czynniki niebezpieczne, które mogą zagrażać naszemu zdrowiu i bezpieczeństwu. Te czynniki można podzielić na niebezpieczne, szkodliwe oraz uciążliwe. Czynniki niebezpieczne obejmują te, które niosą ryzyko bezpośrednich wypadków, jak np. poparzenie czy uderzenie. Czynniki szkodliwe mają potencjał negatywnego wpływu na zdrowie w dłuższej perspektywie, podczas gdy czynniki uciążliwe mogą obniżać komfort i efektywność pracy.

Każdy pracodawca ma obowiązek regularnie oceniać te czynniki i wdrażać odpowiednie środki zapobiegawcze, by zagwarantować bezpieczeństwo pracowników. Istotne jest również, aby pracownicy byli świadomi potencjalnych zagrożeń i znali zasady postępowania w niebezpiecznych sytuacjach. Wiedza ta może znacząco przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wypadków i chorób zawodowych.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa, kluczowa jest współpraca pomiędzy pracodawcami a pracownikami, a także regularne szkolenia z zakresu BHP. Tylko dzięki ciągłej edukacji i świadomości możemy efektywnie minimalizować ryzyka związane z czynnikami niebezpiecznymi w środowisku pracy.

Definicje

NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie – dotyczy wartości średniej ważonej, która dotyczy oddziaływania czynnika na pracownika podczas 8 godzin dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy.

NDSCh – najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe – średnia wartość stężenia czynnika, która dotyczy okresu nie dłuższego niż 15 minut, nie częściej niż 2 razy dziennie w czasie zmiany roboczej, w odstępie nie krótszym niż godzina.

NDSP – najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe – stężenie dotyczące zagrożenia dla zdrowia i życia, które nie może zostać w ogóle przekroczone.

NDN – najwyższe dopuszczalne natężenie – dotyczy czynników szkodliwych dla zdrowia w wartości ustalonej jako ekspozycja na właściwości tego czynnika w okresie aktywności zawodowej pracownika, by nie powodować negatywnych zmian dla zdrowia i życia.

Podsumowanie Właściwe wyznaczenie i badania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych pozwalają na bezpieczną pracę na różnych stanowiskach. Pracodawca powinien zadbać o to, aby pracownicy nie byli narażeni na ich występowanie lub minimalizowali skutki tych zagrożeń. Jeśli potrzebujesz wiedzieć więcej, zapraszamy do współpracy – przejdź do naszej oferty.