Czy praca biurowa może być szkodliwa?

Myśląc o przepisach i wymogach BHP, zwykle na myśl przychodzą nam prace fizyczne: place budowy, fabryki, serwisy i inne podobne zajęcia. Nic dziwnego – w końcu dość łatwo wyobrazić sobie związane z nimi potencjalne zagrożenia czy niedogodności. Zawsze coś może spaść, pęknąć, wylać się albo ulotnić. Praca biurowa jest natomiast postrzegana jako przewidywalna i bezpieczna – bo co właściwie może się stać pracownikowi siedzącemu przez 8 godzin za biurkiem?

Tymczasem także praca biurowa może okazać się mocno szkodliwa dla naszego zdrowia, na co szczególną uwagę zwraca Państwowa Inspekcja Pracy. Na co należy zwracać szczególną uwagę, tak jako pracodawca, jak i pracownik?

 

Czynniki szkodliwe i uciążliwe

Ryzyka związane z pracą biurową podzielić można, ze względu na ich powagę, na szkodliwe (czyli te poważniejsze, które skutkować mogą uszczerbkiem na zdrowiu) i uciążliwe (mniej poważne, nie stanowiące bezpośredniego zagrożenia zdrowia czy życia).

Do czynników szkodliwych zaliczyć powinniśmy przede wszystkim:

• Niektóre materiały budowlane i wykończeniowe, z którymi kontakt może być niebezpieczny dla pracowników. Spotkać możemy je głównie w starych budynkach, budowanych jeszcze przed czasami ścisłych regulacji.
• Materiały biurowe takie jak atramenty, tusze, tonery do drukarek.
• Zanieczyszczone powietrze, jakie wydobywać się może ze starych czy wadliwych grzejników albo klimatyzacji.
• Niewłaściwie dobrane środki czystości.
• Nieodpowiednia do pracy temperatura: zbyt mocno „rozkręcone” grzejniki czy klimatyzacja.
• Promieniowanie wytwarzane przez wiele standardowych urządzeń biurowych: monitory, skanery, kopiarki, czy nawet oświetlenie.

Natomiast czynniki uciążliwe to te, które nie wpływają negatywnie na zdrowie w sposób bezpośredni. Mogą za to skutkować innymi niepożądanymi objawami, takimi jak senność, zmęczenie, osłabienie, niezadowolenie, apatia, czy ogólne złe samopoczucie. U pracownika narażonego na te czynniki szkodliwe w pracy biurowej przez dłuższy czas zaobserwować można spadek efektywności w wykonywanej przez siebie pracy, rozkojarzenie, czy zdenerwowanie.

Zaliczyć do nich można:

• Hałas, który brać się może z najróżniejszych źródeł: wentylatorów, urządzeń elektronicznych, telefonów, drukarek itd.
• Nieprawidłową pozycję, czyli przede wszystkim długie siedzenie w niewygodny sposób. Wynikać to może ze źle dobranego lub niewyregulowanego fotela i biurka. Liczyć musimy się też z innymi potencjalnymi zagrożeniami, jak na przykład częste przenoszenie ciężkich stert dokumentów.
• Monotonię wykonywanej pracy.
• Nieodpowiednie oświetlenie miejsca pracy (zbyt ciemne lub, wręcz przeciwnie, zbyt jasne).
• Pracę w stałym stresie.

 

Wymogi dla pracy przy monitorze

Jak łatwo się domyślić, głównym winowajcą problemów pracowników biurowych jest długotrwała praca przy monitorze. Skutkuje ona zmęczeniem oczu, bólami pleców i mięśni, „wypaleniem” nieruchomą pozycją i (zwykle) monotonią wykonywanej pracy. Dlatego przepisy BHP określają kilka wytycznych dla pracodawców, aby zapobiec tym problemom tak bardzo, jak to możliwe. Przedsiębiorcy mają obowiązek:

• Zapewnić swoim pracownikom miejsce pracy (zwykle znaczy to biurko i fotel), które spełnia minimalne wymogi BHP i ergonomii określone w załączniku do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. (Dz.U. 1998 nr 148 poz. 973).
• Po każdej godzinie pracy przed ekranem, zapewnienia pracownikowi przerwy (co najmniej 5 minut), LUB zmiany zadania na takie, które nie wiąże się z wpatrywaniem się w monitor. Istnieją też specjalne wytyczne dla pracownic w ciąży: przy monitorze wolno im pracować tylko do 4 godzin w ciągu doby (Dz. U. Nr 114, poz. 545).
• Zapewnić swoim pracownikom dostęp do adekwatnych okularów korekcyjnych, jeśli badania okulistyczne wykażą taką konieczność w związku z pracą przy ekranie. Aby pracownik mógł ubiegać się od pracodawcy o okulary, spełnione muszą zostać dwa warunki. Po pierwsze, musi dostarczyć odpowiednie zalecenie, wydane w rezultacie badań profilaktycznych. Po drugie, wydający je lekarz musi mieć odpowiednie uprawnienia. Wytyczne te znajdziemy w Dz. U. Nr 69, poz. 332.
• Udzielenia pracownikom informacji o ryzykach zawodowych, z jakimi wiąże się praca przy monitorach (tzn. z tym, o czym pisaliśmy w pierwszej części tej publikacji).
• Przygotowania instrukcji BHP pracy przy monitorze i zapoznania z nią pracowników.

 

Ocena warunków pracy

Wreszcie, rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1.12.1998 r. wymaga od pracodawców przeprowadzenia oceny warunków pracy na stanowiskach z monitorami, przy udziale osób odpowiednio do tego przygotowanych (zwykle będzie to po prostu ekspert do spraw BHP). W ramach niej powinno się przeanalizować:

• Czy rozmieszczenie poszczególnych elementów wyposażenia danego stanowiska pracy spełnia wymogi BHP
• Czy są one w adekwatnym stanie technicznym i same w sobie nie stanowią zagrożenia.
• Czy oczy i kręgosłup pracownika nie będą obciążane ponad przyjęte normy.

Wreszcie, czy pracownik nie będzie narażony na inne czynniki szkodliwe w pracy biurowej, takie jak nadmierny hałas, źle dobrane oświetlenie, czy stresujące otoczenie.