Praca w niedziele i święta. Co warto wiedzieć?

Dni wolne od pracy to dni, które są wolne od świadczenia pracy przez pracowników. Do dni wolnych od pracy zaliczają się także niedziele oraz święta, chociaż w niektórych zakładach praca odbywa się także w te dni. Jakie przepisy dotyczą pracy w niedziele oraz w święta?

W większości przypadków pracownicy mają wolne w niedziele i święta. Jednak określone zakłady pracy nawet wtedy wykonują swoje obowiązki. W takich zakładach pracodawcy muszą pamiętać o przestrzeganiu właściwych przepisów prawa pracy.

Praca w niedziele oraz w święta – definicja

Praca w niedziele oraz w święta to praca, która odbywa się pomiędzy godziną 6:00 w danym dniu a godziną 6:00 dnia następnego, chyba że pracodawca ustalił inne godziny.

Pod pojęciem świąt znajdują się ustawowe dni wolne od pracy, które ustalono Ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy.

Lista świąt wolnych od pracy w Polsce:

• 1 stycznia – Nowy Rok
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy
• drugi dzień Wielkiej Nocy
• 1 maja – Święto Pracy
• 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja
• pierwszy dzień Zielonych Świątek
• dzień Bożego Ciała
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
• 1 listopada – Wszystkich Świętych
• 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia

Dopuszczalność pracy w niedziele i święta

W niedziele i święta praca jest możliwa w przypadku określonych zawodów oraz rodzajów pracy.

Praca w powyższe dni jest możliwa:

Przy konieczności prowadzenia akcji ratowniczych dla ochrony zdrowia i życia ludzkiego, w celu ochrony mienia, środowiska albo w celu usunięciu awarii

Między innymi w placówkach ochrony zdrowia jak szpitale, pogotowie ratunkowe, na Policji, w Straży Pożarnej, a także innych służbach.

W pracy w ruchu ciągłym

Dotyczy pracy, która nie może zostać wstrzymana. Najczęściej praca w ruchu ciągłym związana jest z technologią produkcji używaną w zakładzie pracy, gdy istnieje konieczność jej prowadzenia 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu.

W pracy zmianowej

Przy wykonywaniu pracy według ustalonego z góry czasu pracy w różnych zmianach. Pracownikowi przysługuje wtedy 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu pracy.

Gdy praca świadczona jest tylko w piątki, soboty, niedziele i święta

Dotyczy pracowników zatrudnionych w takich zakładach pracy.

W komunikacji, transporcie – Zarówno prywatnych i państwowych firm zajmujących się przewozem osób, mienia.

Przy niezbędnych remontach – W celu wykonania prac, które nie cierpią zwłoki.

W ochronie osób oraz mienia – Dotyczy firm ochroniarskich i innych, które świadczą takie usługi.

W rolnictwie i hodowli – W przypadku prowadzenia czynności w gospodarstwie rolnym, przy hodowli zwierząt.

W zakładowych strażach pożarnych i służbach ratowniczych – Dotyczy zakładowych straży i służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pracy.

Przy pracach koniecznych pod względem ich użyteczności społecznej i ze względu na potrzeby ludności

Do tej kategorii zaliczają się różne zakłady usługowe, gastronomia, hotelarstwo, gospodarka komunalna, zakłady opieki zdrowotnej i inne placówki służby zdrowia działające całodobowo.

W instytucjach kultury

Domy kultury, muzea, galerie sztuki, filharmonie, teatry, opery i inne.

W zakładach świadczących usługi w zakresie turystyki i wypoczynku

Firmy świadczące noclegi, schroniska górskie, wypożyczalnie sprzętu i inne.

W jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej

Dotyczy jednostek świadczących opiekę całodobowo.

Przy określonych pracach dotyczących świadczenia usług z użyciem środków komunikacji elektronicznej

Dotyczy prac w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych według prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 1519 § 1 Kodeksu pracy, są u niego dniami pracy lub zapewniających możliwość świadczenia takich usług.

W związku z powyższym praca w niedziele i święta dopuszczalna jest w wielu zakładach pracy, które spełniają powyższe wymogi.

Praca w niedziele i w święta – handel

Osobne przepisy dotyczące pracy w niedziele i w święta dotyczą placówek handlowych. Podstawą prawną jest Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która weszła w życie 18 marca 2018 roku.

W wymienionej ustawie znajdują się zasady wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i w święta, a także w niektóre inne dni. Przepisy dotyczą pracy pracowników oraz osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Uwaga! Jako praca w handlu w niedziele i święta definiowana jest praca w czasie 24 kolejnych godzin, które przypadają odpowiednio między godziną 24:00 w sobotę oraz godziną 24:00 w niedzielę, a także między godziną 24:00 w dniu poprzedzającym święto oraz godziną 24:00 w święto.

Ograniczenia w placówkach handlowych odnoszą się do:

• handlu – sprzedaży towarów
• czynności związanych z handlem – czynności bezpośrednio związanych z handlem wykonywanych przez pracowników, na przykład magazynowania, rozkładania towaru, inwentaryzacji

Przepisy odnoszą się do placówek handlowych, a mianowicie do obiektów, które powiązane są z handlem, na przykład sklepów, hurtowni, straganów, stoisk, składów, galerii handlowych, domów wysyłkowych. W przypadku gdy praca wykonywana jest przez pracowników lub osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Przepisy zakazują przy tym nieodpłatnego wykonywania pracy w niedziele i święta.

Zakaz handlu w niedziele i święta – czyli kiedy?

Początkowo ustawa zakazująca handlu w niedziele i święta dopuszczała prowadzenie czynności handlowych i związanych z handlem w określone niedziele. Obecnie zakaz dotyczy wszystkich niedziel poza określonymi wyjątkami.

Zakaz handlu obowiązujący w placówkach handlowych dotyczy:

• niedziel
• świąt wskazanych w ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy
• Wigilii Bożego Narodzenia i Wielkiej Soboty

Z zakazu handlu są wyłączone:

• kolejne dwie niedziele przed pierwszym dniem Bożego Narodzenia
• niedziela bezpośrednio przed pierwszym dniem Wielkiej Nocy
• ostatnie niedziele przypadające w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu

Ustawa wskazuje również na szereg wyłączeń tych obiektów, których zakaz handlu nie obowiązuje.

Rekompensata za pracę w niedziele i święta

Pracownicy, którzy wykonują prace w niedziele i święta, otrzymują rekompensatę od pracodawcy.

Pracownikowi pracjącemu w niedziele i święta przysługują:

• inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających albo następujących po takim dniu
• gdy nie jest to możliwe – dzień wolny można wybrać do końca okresu rozliczeniowego
• gdy pracownik nie wybierze dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego – otrzymuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę

W przypadku naruszenia przepisów dotyczących czasu pracy oraz zakazu handlu pracodawca naraża się na karę grzywny, której minimalna wysokość to 1 000 złotych.