Praca kobiet w ciąży i praca młodocianych. O czym powinien pamiętać pracodawca?

Zatrudnianie kobiet w ciąży oraz pracowników młodocianych wiąże się z dodatkowymi obowiązkami dla pracodawcy. Na co należy zwrócić wtedy szczególną uwagę?

Określonym rodzajom pracowników przysługuje szczególna ochrona  podczas pracy. Zaliczają się do nich przede wszystkim kobiety w ciąży oraz młodociani – osoby, które ukończyły 15. roku życia, ale nie przekroczyły 18. roku życia – to wtedy posługujemy się pojęciem “praca młodocianych“.

O czym powinien pamiętać wtedy pracodawca, aby nie narazić się na złamanie przepisów prawa pracy? Na czym polega ochrona pracy kobiet i młodocianych? Odpowiadamy!

Ochrona kobiet w ciąży

Kobietom w ciąży przysługuje szczególna ochrona pracy kobiet, dlatego też wtedy, gdy pracodawca dowiaduje się, że pracownica spodziewa się dziecka, musi on pamiętać o tym, by zapewnić jej właściwe warunki pracy.

Ochrona pracy kobiet w ciąży polega m.in. na tym, że pracodawca zatrudniający kobietę w ciąży nie może zatrudniać jej:

• w porze nocnej
• w godzinach nadliczbowych
• w systemie równoważnym czasu pracy – powyżej 8 godzin na dobę
• w systemie przerywanego czasu pracy – chyba że pracownica wyrazi na to zgodę

Dodatkowo, pracodawca nie może delegować pracownicy w ciąży poza jej stałe miejsce pracy, chyba że zgodzi się ona na pracę w delegacji.

Wobec tego wtedy, gdy pracodawca zatrudnia kobietę pracującą przykładowo w porze nocnej, ale zachodzi ona w ciążę, wówczas jest on zobowiązany do zmiany jej rozkładu czasu pracy.

Gdy nie jest to możliwe, pracodawca powinien przenieść ją na inne stanowisko, gdzie praca w nocy nie jest wymagana. Jeśli także nie ma takiej możliwości, pracodawca może zwolnić kobietę z obowiązku świadczenia pracy, przy czym zachowuje ona prawo do wynagrodzenia.

Może Cię również zainteresować: profilaktyczna ochrona zdrowia pracowników.

Ochrona Pracy Kobiet w Ciąży i Młodocianych: Kluczowe Aspekty dla Pracodawców

Pracodawcy, zgodnie z prawem pracy, mają obowiązek zapewnić ochronę pracownikom, w tym szczególnie kobietom w ciąży oraz młodocianym, podczas wykonywania obowiązków zawodowych. Warto zrozumieć, że praca dla młodocianych i praca dla kobiet w ciąży wymagają specjalnego podejścia i uwagi. Ochrona pracy kobiet i młodocianych obejmuje środki zapobiegające przeciążeniu fizycznemu czy też dostosowanie warunków pracy do potrzeb zdrowotnych. Natomiast ochrona pracy młodocianych wymaga zapewnienia bezpiecznych warunków, zgodnych z ich wiekiem i doświadczeniem. Pracodawca powinien świadomie monitorować sytuację swoich pracowników, w tym szczególnie dbać o ochronę młodocianych, zapewniając im odpowiednie szkolenia BHP i nadzór nad wykonywanymi zadaniami. Niebagatelne jest także wsparcie psychologiczne oraz stworzenie atmosfery zaufania, która pozwoli młodym i kobietom w ciąży czuć się bezpiecznie w miejscu pracy. Dlatego priorytetem dla każdego pracodawcy powinno być zapewnienie pełnej ochrony pracownikom, niezależnie od ich wieku czy płci.

Przedłużenie umowy o pracę dla kobiety w ciąży

Ochrona pracy kobiet w ciąży w przypadku, gdy pracodawca zatrudnia kobietę w ciąży na podstawie umowy na czas określony albo też na próbnej umowie o pracę, które przekraczają 1 miesiąc, a które uległyby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, umowy te przedłużane są do czasu porodu.

Uwaga! 1 miesiąc liczony jest jako miesiąc księżycowy, czyli 28 dni.

Zwolnienie pracownicy w ciąży na badania lekarskie

Pracodawca zatrudniający kobietę w ciąży ma obowiązek umożliwienia jej udania się na badania lekarskie dotyczące ciąży, jeżeli nie mogą być one wykonane poza godzinami pracy.

Pracownica ma prawo do pobierania wynagrodzenia za czas nieobecności w związku z badaniami lekarskimi.

Kobiety w ciąży – wykaz prac

Ochrona kobiet w ciąży w pracy mówi, że zgodnie z przepisami, kobiety w ciąży nie mogą wykonywać określonych rodzajów prac, a w przypadku innych prac najczęściej dochodzi wtedy do ograniczenia ich obowiązków oraz czasu pracy.

Kobiety w ciąży, a także kobiety karmiące dzieci piersią nie powinny wykonywać:

• prac związanych z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym także przy ręcznym transportowaniu ciężarów
• prac w gorącym, zimnym albo zmiennym mikroklimacie
• prac w środowisku o podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu
• prac, które mogą grozić ciężkimi urazami fizycznymi lub psychicznymi

Poniżej zaprezentowane są dokładne przepisy dotyczące wybranych typów prac wykonywanych przez kobiety w ciąży.

Kobieta w ciąży między innymi nie może:

• wykonywać prac fizycznych, które powodują wydatek energetyczny powyżej 2900 kJ na zmianę roboczą albo 7,5 kJ/min przy pracy dorywczej
• transportować przedmiotów powyżej 3 kg
• pracować w pozycji stojącej dłużej niż łącznie 3 godziny podczas zmiany, jednorazowo nie dłużej niż 15 minut – należy się potem 15 minut przerwy
• w przypadku pracy przy monitorach – pracować dłużej niż 50 minut w ciągu godziny – należy się potem 10 minut przerwy
• obsługiwać urządzeń, przy których konieczne jest używanie siły wyższej niż 12,5 N przy pracy stałej i 25 N przy pracy dorywczej dla obsługi dwuręcznej oraz 5 N przy pracy stałej i 12,5 N przy pracy dorywczej przy obsłudze jednoręcznej
• przenosić ręcznie materiałów ciekłych gorących, żrących, szkodliwych
• pracować w pozycji wymuszonej
• pracować na stanowisku nadmiernie narażonym na hałas – ekspozycja dobowa lub tygodniowa powyżej 65 dB, ze szczytowym poziomem dźwięku 130 dB
• pracować na stanowiskach narażających na działanie pola elektromagnetycznego i promieniowania jonizującego

Praca dorywcza – praca wykonywana do 4 razy w ciągu 1 godziny, gdy jej łączny czas nie jest dłuższy niż 4 godziny na dobę.

Szczegółowy katalog prac, których nie mogą wykonywać kobiety w ciąży, znajduje się w rozdziale 1 ustępu 2 Wykazu będącego załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.

Zobacz nasze szkolenia BHP!

Ochrona pracy młodocianych

Pracodawca decydujący się na zatrudnienie młodocianego także musi pamiętać o tym, że jego obowiązkiem jest zapewnienie mu właściwych warunków pracy, zgodnie z przepisami pracy.

Młodociany – osoba, która nie ukończyła 15 lat, ale nie przekroczyła 18 lat.

Pracodawca ma prawo zatrudniać młodocianych, którzy:

• zakończyli szkołę podstawową
• posiadają zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku

Istnieje także możliwość zatrudniania osób poniżej 15. roku życia, a także nieposiadających wykształcenia podstawowego. Praca dla młodocianych poniżej 15. roku życia jest regulowana w Kodeksie pracy.

Szkolenie BHP pracownika młodocianego

Pracodawca ma obowiązek przeszkolenia pracownika młodocianego pod kątem bezpieczeństwa i higieny pracy – BHP.

Konieczne szkolenia BHP:

• szkolenie wstępne BHP – instruktaż ogólny i stanowiskowy
• szkolenie okresowe BHP – pierwsze po 1 roku od podjęcia zatrudnienia, kolejne co 3 lata na stanowiskach robotniczych

Zasady ochrony zdrowia młodocianych pracowników

Na czym polega ochrona pracy młodocianych? Pracodawca decydujący się na zatrudnienie młodocianego pracownika, musi przestrzegać odpowiednich przepisów prawa.

1. Krótsze normy czasu pracy

Dla osób do 16 lat – 6 godzin na dobę, a powyżej 16 lat – 8 godzin na dobę.

2. Brak możliwości pracy w porze nocnej

Dotyczy pracy od 22:00 do 6:00.

3. Brak możliwości pracy w godzinach nadliczbowych

Także w niedziele i święta, gdy powodują one przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy.

4. Przerwy w pracy

Ochrona pracy młodocianych dotyczy również przerw. Pracodawca musi zapewnić młodocianemu pracownikowi przerwę w pracy – przy pracy dłuższej niż 4,5 godziny – nieprzerwana przerwa na 30 minut.

Przerwa pomiędzy kolejnymi dniami w pracy musi wynosić 14 godzin włączając porę nocną, a w wymiarze tygodnia – co najmniej 48 godzin nieprzerwanego wypoczynku, który włącza niedzielę.

5. Urlopy wypoczynkowe i bezpłatne

Młodociany pracownik ma prawo do urlopów wypoczynkowych i bezpłatnych.

6. Wymiar urlopu od rozpoczęcia pierwszej pracy:

• przy pracy do 6 miesięcy – 12 dni
• przy pracy powyżej 6 miesięcy – 26 dni

Ochrona pracy pracowników młodocianych wskazuje, że po przepracowaniu roku młodociany może otrzymać urlop w wymiarze 38 dni – 12 + 26 dni. Każdy kolejny rok urlopu wynosi 26 dni do 18. roku życia. W roku, w którym kończy 18 lat urlop wynosi 20 dni.

Uwaga! Gdy młodociany uczy się w szkole dla pracujących, pracodawca ma obowiązek udzielenia mu urlopu w okresie ferii w szkole. Urlop bezpłatny na ferie w połączeniu z urlopem wypoczynkowym może wynieść do 2 miesięcy.

Prace wzbronione pracownikom młodocianym

Pracodawca nie może zatrudniać pracownika młodocianego na stanowiskach, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy, a także do prac szczególnie uciążliwych i zagrażających prawidłowemu rozwojowi psychicznemu. 

Ochrona pracy młodocianych wskazuje, że osoby takie nie mogą pracować na stanowiskach wymagających:

• nadmiernego wysiłku fizycznego
• wymuszonej pozycji ciała
• stykania się ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi
• powodujących ryzyko zagrożenia wypadkowego

Pracodawca powinien sporządzić wykaz prac wzbronionych młodocianym w zakładzie pracy.

Dowiedz się: jak ocenić ryzyko zawodowe?